Η Ευρώπη συγκεντρώνει περίπου το 70% της παγκόσμιας παραγωγής ελαιολάδου. Η Τυνησία και το Μαρόκο συνεισφέρουν το 10% της παγκόσμιας παραγωγής. Συνολικά, 7.7 εκατομμύρια εκτάρια με ελαιώνες καταγράφονται στη Μεσόγειο. Ως εκ τούτου, η καλλιέργεια της ελιάς αποτελεί τη ραχοκοκαλιά της κοινωνικο-οικονομικής και πολιτιστικής ζωής σε πολλές περιοχές της Μεσογείου.
Ο ελαιοκομικός τομέας και ιδιαίτερα εκείνος του ελαιολάδου, είναι ένας κορυφαίος με οικονομικούς όρους παράγοντας καθώς έχει την ικανότητα να δημιουργεί θέσεις απασχόλησης (περισσότερες από 1.000.000 ετησίως), που αποτελούν οικονομικό μέσο διαβίωσης σε μεγάλες περιοχές της λεκάνης της Μεσογείου και ένας από τους τομείς που είναι υπεύθυνος για τη παρεμπόδιση της εγκατάλειψης της υπαίθρου. Από την άλλη πλευρά, η ελαιοκαλλιέργεια αποτελεί το κυρίαρχο τοπίο σ’ αυτές τις περιοχές. Επιπλέον, ο τομέας του ελαιόλαδου αποτελεί σημαντική πηγή για τροφές που θεωρούνται υγιεινές και εκτιμάται σε όλο τον κόσμο ως αναπόσπαστο στοιχείο του Μεσογειακού τρόπου διατροφής, που από το 2013 είναι άυλη πολιτιστική κληρονομιά της UNESCO και καθίσταται το σήμα κατατεθέν ορισμένων περιοχών της λεκάνης της Μεσογείου.
Η κοινοπραξία SUSTAINOLIVE αποτελεί μέρος του προγράμματος PRIMA που χρηματοδοτήθηκε από την Ευρωπαϊκή Ένωση. Αποτελείται από 22 φορείς από την Ισπανία, την Πορτογαλία, την Ιταλία, την Ελλάδα, την Τυνησία και το Μαρόκο και περιλαμβάνει 8 πανεπιστήμια, 4 ερευνητικά κέντρα, 9 ενώσεις ελαιοκαλλιεργητών και μια εταιρεία για τη διάδοση και την προώθηση του έργου στον ελαιοκομικό τομέα. Με αυτόν τον τρόπο επιτυγχάνεται ένας υψηλός βαθμός συμπληρωματικής πολλαπλής συμμετοχής και διεπιστημονικότητα με την συμμετοχή, μεταξύ άλλων, ελαιοκαλλιεργητών, γεωπόνων, οικολόγων, οικοφυσιολόγων, εντομολόγων, βοτανολόγων, μηχανικών, τοπογράφων, περιβαλλοντολόγων, βιοχημικών, κοινωνιολόγων και ιστορικών στην κοινοπραξία.
Μέσα από το πρόγραμμα SUSTAINOLIVE αναδεικνύονται τα περιβαλλοντικά προβλήματα που προκύπτουν από την καλλιέργεια της ελιάς αλλά και οι αειφόρες τεχνολογικές λύσεις που μπορούν να εφαρμοστούν σε έναν ελαιώνα.
Περιβαλλοντικά προβλήματα
Αειφόρες τεχνολογικές λύσεις
Μεταξύ των στοιχείων που θα αποτελέσουν μέρος των αειφόρων τεχνολογικών λύσεων, προσαρμοσμένες στη μεγάλη ποικιλομορφία των συνθηκών των ελαιώνων της λεκάνης της Μεσογείου, περιλαμβάνονται:
Εδαφοκάλυψη με αυτοφυή βλάστηση ή με σπορά παρέχοντας μια σειρά από συνεργιστικές δράσεις με άλλες λειτουργίες του οικοσυστήματος, βελτιώνοντας τη διήθηση και τη διαθεσιμότητα του νερού και των θρεπτικών στοιχείων στο έδαφος, βελτιώνοντας τη γονιμότητα και (μεταξύ άλλων) τον έμμεσο έλεγχο των φυτοπαθογόνων αποτελώντας ταυτόχρονα τροφή για τα ζώα.
Ενσωμάτωση της κτηνοτροφίας παρέχοντας αποτελεσματικό έλεγχο των ανεπιθύμητων φυτών (ζιζανίων) με χαμηλό κίνδυνο διάβρωσης, επιτρέποντας τη λίπανση χωρίς εξωτερικές εισροές και συμβάλλοντας σημαντικά στη διατήρηση της βιοποικιλότητας καθώς και του τοπίου. Επιπλέον, αποτελεί μια ενδιαφέρουσα οικονομικά εναλλακτική λύση για ελαιώνες όπου εφαρμόζεται μονοκαλλιέργεια.
Κλάδεμα των δένδρων και αξιοποίηση των υποπροϊόντων κλαδέματος, καθώς ο θρυμματισμός και η ενσωμάτωση στο έδαφος των κλαδεμάτων της ελιάς προωθεί τη διατήρηση των θρεπτικών στοιχείων και παρέχει οικοτόπους για το εδαφικό μικροβιακό φορτίο, με αποτέλεσμα την αύξηση της βιοποικιλότητας. Επιπλέον, αυξάνει την οργανική ουσία του εδάφους και άλλους δείκτες γονιμότητας αυτού και συμβάλλει στη δέσμευση του άνθρακα στο έδαφος.
Οργανική λίπανση, αφού τα θετικά οφέλη της (χλωρή λίπανση, κοπριά και άλλα παραπροϊόντα των ελαιοτριβείων) αναγνωρίζονται ευρέως στη βελτίωση ορισμένων παραμέτρων του οικοσυστήματος, όπως η διατήρηση των θρεπτικών στοιχείων και η μείωση της απώλειάς τους, η μείωση της περιβαλλοντικής ρύπανσης, η προστασία της βιοποικιλότητας και η ολοκλήρωση του κύκλου των θρεπτικών στοιχείων.
Ποικιλομορφία τοπίου. Πρακτικές που στοχεύουν στην ανάκτηση των παραδοσιακών χαρακτηριστικών του τοπίου, όπως φυτοφράκτες, περιοχές ή λωρίδες με άγρια βλάστηση, που αυξάνουν τη φυσική αξία των ελαιώνων και διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στη μείωση της διάβρωσης του εδάφους. Πολλά από αυτά τα μέτρα επιδοτούνται από την Κοινή ευρωπαϊκή Αγροτική Πολιτική (ΚΑΠ, πυλώνας II).
Αειφόρος χρήση του νερού. Ο σχεδιασμός των συστημάτων ελλειμματικής άρδευσης είναι μια σταθερή στρατηγική που θα βοηθούσε στην εξοικονόμηση νερού σε περιοχές με υπεράρδευση. Επί του παρόντος, η άρδευση πολλών ελαιώνων γίνεται συνήθως χωρίς τη χρήση γεωπονικών γνώσεων, όσον αφορά τις ποσότητες και το χρόνο άρδευσης, ενώ πολλοί παραγωγοί χρησιμοποιούν περισσότερο νερό από ό, τι είναι πραγματικά απαραίτητο ή επιθυμητό. Το πρόγραμμα SUSTAINOLIVE θα προωθήσει την ορθολογική χρήση του νερού στην άρδευση των ελαιώνων.
Πηγή: www.sustainolive.eu
Γράφει η συντακτική ομάδα του www.ppellados.gr
